Uniejów ma swoje algi na wodzie termalnej

Wykształciły się, żyją i rozwijają w wodzie geotermalnej pochodzącej z tego samego ujęcia, które zasila jedyne w Polsce uzdrowisko termalne. W Uniejowie, bo o nim mowa – pojawiły się w zaskakujący, a przy tym w pełni naturalny sposób. 

Z całą pewnością, możemy potwierdzić, że mamy własny, niespotykany na świecie gatunek alg z grupy sinic Leptolyngbyaceae, Cyanobacteria. Nazwaliśmy je STARMACHIA UNIEIOVIENSIS. Pierwszy człon nazwy pochodzi od nazwiska prof. Karola Starmacha (1900-1988). Profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego i członek Polskiej Akademii Nauk był światowej klasy botanikiem i hydrobiologiem. Zainicjował i zorganizował zespół do badań hydrobiologicznych w Polsce. Był autorem wieku podręczników uniwersyteckich i wybitnym specjalistą w badaniu alg.

Algi to grupa morfologiczno-ekologiczna, składająca się tradycyjnie z kilku niespokrewnionych linii ewolucyjnych organizmów beztkankowych. Obecnie zarejestrowanych jest ok. 40 tys. gatunków alg. Ich pierwsze skamieniałości pochodzą nawet sprzed 3,7 mld lat. Stosowane są do produkcji kosmetyków, żywności, kwasu alginowego, nawozów, pigmentów i karm dla zwierząt. Służą także jako źródło energii, substancje stabilizujące i kontrolujące zanieczyszczenie.

Zdrowotny, naturalny, unikatowy – atuty termalnych produktów regionalnych

- Mamy swój unikatowy gatunek, który powstał w wodzie geotermalnej, pochodzącej z ujęcia w Uniejowie. Algi mają doskonałe właściwości jeśli chodzi o skład chemiczny, a nasze są dodatkowo wzbogacone o pierwiastki „przejęte” z wody. Jest to wspaniały surowiec do dalszego wykorzystania w przemyśle kosmetycznym, spożywczym, a w przyszłości - także w branży farmaceutycznej – wymienia burmistrz uzdrowiskowej gminy, Józef Kaczmarek - Do tej pory Uniejów promowaliśmy głównie poprzez różnego rodzaju publikacje, targi, koncerty, programy telewizyjne, a już wkrótce będziemy mieli kolejne produkty prozdrowotne do wykorzystania w Uniejowie oraz promujące nasze Uzdrowisko w całej Polsce i na świecie. Ogórki, kosmetyki i teraz algi - to taki specyficzny marketing pt. „Zabierz Uniejów do domu”.

Doskonałe właściwości alg są ich główną zaletą, ale te rośliny także znacząco wpływają na środowisko. Na razie prowadzona jest hodowla w naturalnych warunkach. Może kiedyś uda się wybudować reaktory hodowlane, do których będzie zatłaczany dwutlenek węgla jako pożywka dla alg. Jest to przyszłościowy projekt, ale już teraz należy myśleć o jak najczystszym powietrzu, które jest niezbędne do jego właściwej realizacji.

Naturalnie występujące algi osadzają się na kamieniach, skąpanych w uniejowskiej wodzie termalnej. Można je dostrzec gołym okiem.
Fot. dr Andrzej Rybak, Zakład Hydrobiologi UAM w Poznaniu

* * *

O szczegółach dotyczących hodowli uniejowskich alg opowiada prof. Maciej Gąbka, kierownik Zakładu Hydrobiologi na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu:

Czym są algi z Uniejowa? Co wyróżnia je na tle innych?

Maciej Gąbka: Wykorzystanie praktyczne alg, nie jest współczesnym odkryciem. Jako przykład wskażę glony morskie o dużych rozmiarach, które od wieków wykorzystuje się jako paszę dla zwierząt. Również kuchnia azjatycka mocno bazuje na brunatnicach. W dawnych czasach istniała nawet specjalna profesja „poławiacza alg”. Obecnie w przemyśle spożywczym i kosmetycznym wykorzystuje się różne grupy alg, szczególnie sinice, zielenice, brunatnice i krasnorosty. W sklepach ze zdrową żywnością powszechnie dostępna jest tzw. spirulina (handlowa nazwa jednej z grup sinic, cyjanobakterii) – objaśnia Profesor Gąbka.

Glony zawierają przede wszystkim kwasy organiczne, w tym cenne kwasy tłuszczowe, a także łatwo przyswajalne białka. Są ważnym źródłem witamin z grupy B (B, B1, B2, B12) oraz witamin A, D, E i K, które w wielu grupach glonów występują w dużym stężeniu. Niektóre gatunki są też bogate w łatwo przyswajalne składniki mineralne, tj. magnez, potas, żelazo, selen i fluor. Wreszcie glony to cenne źródło barwników organicznych.

Inną kwestią jest wykorzystanie surowców z alg do celów przemysłowych i rolniczych. Podejmuje się działania związanie z zagospodarowaniem biomasy uzyskiwanej w warunkach kontrolowanych hodowli w tzw. bioreaktorach, czy pobieranych wprost ze zbiorników wodnych. Jest to ważny i o dużym potencjale element gospodarki, w ramach zrównoważonego rozwoju.

W naszych działaniach, prowadzonych przez specjalistów z Zakładu Hydrobiologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, podejmujemy próby wykorzystania wód termalnych z Uniejowa do celów hodowli glonów. Jesteśmy na etapie testowania możliwości wzrostu różnych szczepów glonów w wodach termalnych i utrzymujemy te kultury w warunkach hodowlanych. Badamy również możliwości ich wykorzystania jako surowiec np. na cele kosmetyczne.

Co dla świata nauki znaczą tego rodzaju odkrycia?

M.G.: Wody termalne to nie tylko miejsca na gorącą kąpiel. Bardzo interesujące z punktu widzenia naukowego są tzw. środowiska ekstremalne. Naturalne wysięki gorących wód termalnych, często o dużym zasoleniu należą do rzadko spotykanych środowisk na świecie. Miejsca te oczywiście zasiedlają również glony. Takie środowiska to tzw. „kominy hydrotermalne” w głębinach oceanicznych, gorące źródła na pustyniach czy gejzery znane np. z Islandii czy Yellowstone. W wodach tych występują specyficzne gatunki sinic odpornych na wysoką temperaturę. W wodach termalnych z Uniejowa udało nam się wyizolować, szczepy sinic o takim charakterze, które pojawiły się tutaj spontanicznie. Dużym zaskoczeniem dla nas było stwierdzenie nieopisanych dotąd nowych taksonów dla nauki. Skutecznie utrzymujemy te glony w naszych hodowlach. Wody termalne z Uniejowa pod względem możliwości występowania glonów, w tym poznania ich ekologii, przystosowań do wysokich temperatur wciąż nas zaskakują wieloma nowymi odkryciami.

Paweł Wroniszewski, Geotermia Uniejów im. S.Olasa w Uniejowie
Autor zdjęć: dr Andrzej Rybak, Zakład Hydrobiologi UAM w Poznaniu