Tegoroczne, dziewiąte już Seminarium Spycimierskie rozpoczęło się w sposób, którego nikt nie przewidział, a który od razu uwydatnił wagę zgromadzenia. 20 listopada, w sali konferencyjnej Miejsko-Gminnej Biblioteki Publicznej w Uniejowie, w czwartą rocznicę wpisu spycimierskich kwiatowych dywanów na Listę Reprezentatywną UNESCO, jako pierwsi dowiedzieliśmy się, że UNESCO wpisało na tę samą listę kolejną polską tradycję — plecionkarstwo.

[FOTORELACJANOWA]2421[/FOTORELACJANOWA]

Dla wielu uczestników był to moment symboliczny: w tej samej sali, w której cztery lata temu wspólnie przeżywano historyczne wejście tradycji kwiatowych dywanów w Spycimierzu na światową listę. – To wielki dzień dla polskich plecionkarzy – podkreślił Andrzej Szoszkiewicz, koordynator merytoryczny projektu i prezes Stowarzyszenia „Szlak Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego w Polsce”.

Chwilę później głos zabrali Tomasz Legieć, zastępca burmistrza Tarnogrodu oraz Renata Ćwik, dyrektorka Tarnogrodzkiego Ośrodka Kultury, którzy przedstawili imponujący dorobek sejmików wiejskich teatrów, które zostały zgłoszone przez Polskę do Rejestru Dobrych Praktyk UNESCO. Ich wystąpienie nadało inauguracji charakter ważnego ogólnopolskiego komunikatu: tradycje żyją, rozwijają się i są gotowe do wejścia na kolejny, międzynarodowy poziom ochrony.

Dzień pierwszy – intensywna praca warsztatowa

Po emocjach inauguracji przyszedł czas na pracę, która jest sercem projektu „Centrum Kompetencji Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego. Kontynuacja”. Przedsięwzięcie jest współfinansowane przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu „Kultura ludowa i tradycyjna 2025” oraz Gminę Uniejów. Atmosfera w bibliotece szybko zmieniła się w skupioną, roboczą i pełną wzajemnego szacunku.

Cztery rozbudowane bloki warsztatowe tworzyły spójną całość merytoryczną, a każdy z nich dotykał realnych wyzwań, przed jakimi stoją depozytariusze i instytucje. Pierwszy moduł, prowadzony przez Andrzeja Szoszkiewicza, poświęcony był „Strategii komunikacji w zakresie wpisów na krajowe listy niematerialnego dziedzictwa kulturowego oraz listy UNESCO, a także skutecznym metodom przekazywania wartości dziedzictwa w ramach partycypacyjnego zarządzania NDK”. Uczestnicy analizowali, jak mówić o tradycjach, by ich sens był właściwie rozumiany — i jak unikać narracji spłycających ich znaczenie.

Drugi blok, kierowany przez prof. Katarzynę Smyk, dotyczył tematu „Komercjalizacja i inne zagrożenia dla dziedzictwa w aspekcie kodeksu etyki”. To tu pojawiło się najwięcej przykładów i żywych dyskusji, bo uczestnicy dzielili się doświadczeniami związanymi z naciskami rynku, oczekiwaniami turystów i mediami, które potrafią upraszczać przekaz.

W trzecim module, zatytułowanym „Nowe technologie w ochronie dziedzictwa”, Wojciech i Robert Miedziocha pokazywali, jak narzędzia cyfrowe mogą wspierać dokumentację, edukację i popularyzację dziedzictwa — pod warunkiem, że ich użycie odbywa się z rozwagą i świadomością konsekwencji.

Ostatnia część dnia, prowadzona przez prof. Bogdana Włodarczyka, dotyczyła „Krajobrazu kulturowego – integracji dziedzictwa niematerialnego, przyrodniczego i materialnego w rozwoju turystyki kulturowej”. Dyskusja pokazała, jak przestrzeń wpływa na odbiór tradycji i jak ważne jest harmonijne łączenie wszystkich warstw dziedzictwa.

To nie były wykłady, ale intensywna praca oparta na rozmowie, konfrontowaniu perspektyw i wspólnym poszukiwaniu rozwiązań.

Imponujący dorobek nowej placówki

Nazajutrz uczestnicy przenieśli się do Spycimierza, gdzie w Centrum „Spycimierskie Boże Ciało” odbyło się III Ogólnopolskie Spotkanie Centrów i Organizacji Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego. Witał ich ks. Dariusz Ziemniak oraz sołtys Magdalena Karniszewska, podkreślając, że to miejsce stało się przestrzenią rzeczywistej, krajowej współpracy.

Sesję wprowadzającą otworzył dr Jędrzej Kałużny, pokazując, jak instytucja zlokalizowana w niewielkiej wsi stała się ważnym ośrodkiem debat o dziedzictwie. Z kolei Andrzej Szoszkiewicz opowiedział o licznych inicjatywach spycimierskiej placówki, które jednoczą, promują i integrują środowisko związane z niematerialnym dziedzictwem w Polsce. Następnie dr Marzena Makowska-Iskierka przedstawiła najnowsze wyniki badań dotyczących tradycji kwiatowych dywanów, zwracając uwagę na rekomendacje dla samorządów i instytucji kultury. Uzupełniał je Marek Markowski, krakowski szopkarz, opowiadając o tym, jak żywa tradycja potrafi podróżować i trafiać do odbiorców w najdalszych miejscach.

Panel dyskusyjny – barwy polskich tradycji

Po części wprowadzającej odbył się panel poświęcony strojom tradycyjnym, prowadzony przez Łucję Samorajczyk — przewodniczkę i znawczynię Kurpi Zielonych. Jej żywe, obrazowe wprowadzenie pokazało, jak wiele treści, symboli i historii kryje się w każdym elemencie ubioru. Podczas panelu zaprezentowano stroje z Biskupizny, Kurpi Zielonych, Tarnogrodu, a także stroje bartnika i strzelca kurpiowskiego. Sala wypełniła się barwami różnych regionów, a rozmowa toczyła się nie tylko wokół estetyki, lecz przede wszystkim znaczeń, jakie strój niesie dla wspólnoty i jej ciągłości.

Dobre praktyki – przegląd inspiracji

Po panelu przyszedł czas na sesję dobrych praktyk — różnorodną, bogatą, ale spójną dzięki temu, że wszystkie prezentacje opierały się na realnym doświadczeniu i dbałości o tradycję.

Wystąpili:Monika Herkt, dyrektor Poznańskiego Centrum Dziedzictwa, o projekcie „Po poznańsku. Raport o niematerialnym dziedzictwie miasta”;Liliana Kubiak, zastępca dyrektora Instytutu Skrzynki, o inicjatywie „Smaki babcinych szuflad – odnaleźć i ugotować”;Tomasz Legieć, zastępca burmistrza Tarnogrodu, o sejmikach wiejskich zespołów teatralnych;Michał Szymański, Bractwo Rycerskie Ziemi Sieradzkiej, o tradycjach piwowarskich w Sieradzu;Emilia Pstrągowska z Muzeum Wsi Kieleckiej i Beata Syzdół z „Świętokrzyskich Tkaczek”, o tradycjach tkackich Bodzentyna.

Każda prezentacja pokazywała inny rodzaj pracy: naukową diagnozę, badania terenowe, rekonstrukcję praktyk, inicjatywy społecznościowe czy ochronę rzemiosła. Razem tworzyły mapę tego, jak różnorodnie i twórczo można dziś pracować z dziedzictwem.

Warsztaty palm wielkanocnych w Wilamowie

Dzień zakończył się w Wilamowie, gdzie Koło Gospodyń Wiejskich z Zalasia poprowadziło warsztaty wykonywania palm wielkanocnych. W atmosferze skupienia i radości uczestnicy uczyli się tworzenia kwiatów z bibuły i krepiny, poznając symbolikę kurpiowskich form i opowieści związane z dawnymi inspiracjami przyrodniczymi. To było doświadczenie tradycji przeżywanej dłońmi, a nie tylko oglądanej.

Dzień trzeci – radość, partnerstwo i wspólnota

Trzeci dzień miał charakter najbardziej wspólnotowy. W sali OSP w Spycimierzu panowała otwarta atmosfera i pełna serdeczności. Goście z Kurpi Zielonych — mistrzynie palm i wycinanki — przywiozły nie tylko swoje dzieła, lecz także energię i życzliwość. Obok nich swoje tradycje prezentowali bartnicy z Puszczy Zielonej oraz spycimierzanie, dumni z tego, jak ich praktyka rozwinęła się przez cztery lata od wpisu na Listę UNESCO. Właśnie w takich chwilach najlepiej widać, że tradycja żyje tam, gdzie tworzą ją ludzie t- zwarci i kreatywni.

źródło: MGBP w Uniejowie

Siła Seminariów

IX Seminarium Spycimierskie okazało się wydarzeniem wyjątkowo bogatym: merytorycznym, różnorodnym i pełnym inspiracji. W ciągu trzech dni odbyły się poważne, rzeczowe rozmowy, intensywne warsztaty, prezentacje oparte na wiedzy i doświadczeniu, a także spotkania depozytariuszy, które stworzyły przestrzeń autentycznej wymiany.

To właśnie ta różnorodność — od naukowej debaty po praktyczne warsztaty i partnerskie rozmowy przy stołach — nadała seminarium wyjątkową siłę. Widać wyraźnie, że tradycja ma swoją przyszłość tam, gdzie spotykają się ludzie, którzy potrafią wspólnie pracować, słuchać i wzajemnie się inspirować. Tutaj dokładnie tak było.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.